Uilenmaand augustus 2023
De tijd vliegt, het broedseizoen is voorbij. Maar zoals we al eerder schreven kunnen kerkuilen bij een goede voedselvoorziening – het ritselt overal van de muizen – nog een keer gaan broeden. Ondertussen is het eerste 2e broedsel gemeld, een legsel met 7 eieren. Dus controleurs van kerkuilkasten opgelet! Tot laat in het jaar en zelfs in de eerste maanden van het volgende jaar kunnen er bij een hoge muizenstand broedsels zijn.
door Ben Nijeboer
Elk jaar worden we wel 1 of 2 keer benaderd door een journalist van een krant of tv, om een reportage te mogen maken over het controleren van nestkasten en het ringen van jonge vogels. Op zich geen bezwaar, want meer bekendheid over ons werk kan de uilen en het ringwerk alleen maar ten goede komen.
De vraag is altijd hoeveel kennis een journalist heeft van deze materie. Wat blijft daarvan hangen en wat wordt daar uiteindelijk van gepresenteerd? Sommigen zien voor de eerste keer een uil in levenden lijve. Dan ook nog zo’n vogel in de hand houden is helemaal het summum. ‘Maar is het niet zielig zo’n ring om zijn poot?’ of ‘wat zijn ze schattig’. Dat zijn nog weleens vragen en opmerkingen die je hoort.
Maar de natuur kent de begrippen ‘zielig’ of ‘schattig’ niet. En van onze kant, hoe denken jullie dan over tatoeages, piercings en ringen? Vanaf de eerste dag geldt er in de natuur de bikkelharde les: eten of gegeten worden om te overleven.
Ringen
Zo verging het Ineke Kerkhoff ook. Twee kasten stonden op de lijst waar jongen geringd moesten worden. Een kast met jongen van de kerkuil en de andere met jonge torenvalken. In de kerkuilenkast zaten 3 jongen die op punt van uitvliegen moesten staan. In de kast trof Ineke 3 vliegvlugge jongen, zwaar ondervoed met borstbenen ‘zo scherp als een scheermes’. Een van de jongen reageerde niet meer en was stervende.
Lege kast
Het gewicht van een halfwas vogel van 25 dagen is 299 gram, deze ongeveer 14 dagen oudere vogels wogen maar iets meer. De twee andere vogels werden geringd. Toen Gerard Spit een dag later kwam om de 2 jongen bij te voeren, trof hij een lege kast aan. Kennelijk waren ze die nacht toch uitgevlogen. De vraag blijft dan altijd: wat is er gebeurd?
Hitte en droogte kunnen jonge vogels in het nest of nestkast fataal worden. Het was warm en droog. Maar bij andere vogelsoorten onder min of meer dezelfde omstandigheden zijn de dode jongen wel op een gewicht dat bij hun leeftijd hoort.
Er kan van alles gebeurd zijn, maar gebrek aan voedsel moet hier toch wel de grootste rol hebben gespeeld, ondanks dat het overal ritselt van de muizen.
De meest voor de hand liggende verklaring in zo’n geval is dat één van de beide ouders in deze periode is gesneuveld. Jonge kerkuilen in deze leeftijd hebben heel wat voedsel nodig en zijn bijna niet zat te krijgen. Ook in de kerkuilenwereld geldt dat de grootste schreeuwers het eerst aan bod komen en de grootste kans hebben om te overleven. De zwaksten krijgen het minst en sterven. Ze worden dan prompt door hun overlevende broers en zusters voor prooi aangezien en opgevreten. Met enige schrik denk je dan: hoe komt dit verhaal in de krant? Maar dat viel gelukkig erg mee.
Torenvalken
Bij de volgende kast met jonge torenvalken liep alles op rolletjes. Met behulp van de voorlader van een trekker konden de 3 jonge valkjes makkelijk uit de kast gehaald worden. Na het ringen en wegen zijn ze weer terug in de kast geplaatst. “Ik ben zo blij met die valken”, zei de blauwe bessenkweker op wiens erf de kast hangt. “Ze houden de spreeuwen, die anders een grote schadepost zijn, mooi op afstand.”
Respectabele leeftijd
Dat in het broedseizoen oude vogels kunnen doodgaan blijkt maar weer eens uit de terug-melding die ik van Henk kreeg. Ringnummer 5478635. Geringd als kerkuilnestjong op 19-5-2014, Hexelseweg, Hoge Hexel. Henk vond deze uil op 30-7-2023 aan de Schaddebeltsweg Hoge Hexel. ‘Afgelegde afstand tot ringplaats 2.7 kilometer. Verstreken tijd 9 jaar.’ Voor een kerkuil een respectabele leeftijd. Verdere bijzonderheden: ‘Dood langer dan een week, binnengevlogen in huis, schuur of dergelijke.’
Verdere opmerkingen van de vinder: ‘Geringde kerkuil met nog een verongelukte kerkuil en 4 merels, bekneld tussen damwandplaat en horizontale constructiebalk in een grote boerenloods en door metalen wand onvoldoende grip om zich te bevrijden uit de beklemming.’ Dit gebeurde in een periode dat kerkuilen doorgaans jongen of eieren hebben. Zijn er in zo’n situatie jongen? Dan is het de vraag of die het overleven.
Terugmeldingen
Steenuil 3846860
- 05-06-2018. Geringd als nestjong. Hexelseweg, Wierden.
- Terugmelding: 07-08-2023. Broedend. Geerdijk, Den Ham.
- afstand tot ringplaats: 12.4 km.
- verstreken tijd: 6 jaar.
Steenuil 3758083
- 25-05-2014. Geringd als nestjong. Ypeloschoolweg, Enter.
- Terugmelding: 29-04-2023. Broedend. Huttemansweg, Enter.
- afstand tot ringplaats: 0.6 km.
- verstreken tijd: 9 jaar.
Steenuil 3866788
- 26-05-2021. Geringd als nestjong. Achteresweg, Enter.
- Terugmelding: 29-04-2023. Broedend. Ypeloschoolweg, Enter.
- afstand tot ringplaats: 2.6 km.
- verstreken tijd: 2 jaar.
Steenuil 3756383
Steenuil 3858762
- 05-06-2021. Geringd als nestjong. Slagendijk, Markelo.
- Terugmelding: 09-04-2023. Broedend. Beusebergerweg, Holten.
- afstand tot ringplaats: 4.1 km.
- verstreken tijd: 2 jaar.
Steenuil 3878621
- 27-06-2021. Geringd als nestjong. Pasmansweg, Holten.
- Terugmelding: 09-05-2023. Broedend. Oude Deventerweg, Haarle.
- afstand tot ringplaats: 5.6 km.
- verstreken tijd: 2 jaar.
Steenuil 3844125
- 24-05-2019. Geringd als nestjong. Espelodijk, Holten.
- Terugmelding: 16-07-2023. Broedend. Hammerweg, Vriezenveen.
- afstand tot ringplaats: 19.6 km.
- verstreken tijd: 4 jaar.
Steenuil 3866770
- 19-05-2021. Geringd als nestjong. Vriezenveenseweg, Wierden.
- Terugmelding: 02-05-2023. Broedend. Reefhuisweg, Hellendoorn.
- afstand tot ringplaats: 12.6 km.
- verstreken tijd: 2 jaar.
Steenuil 3878560
- 23-05-2022. Geringd als nestjong. Oude Twentseweg, Hellendoorn.
- Terugmelding: 23-05-2023. Broedend. Slagsweg, Zuna.
- afstand tot ringplaats: 7.8 km.
- verstreken tijd: 1 jaar, 2 maanden.